ภูมิทัศน์สื่อไทย 2565 : Clubhouse

กระแสการใช้งานคลับเฮาส์เริ่มซา

มกราคม 4, 2565
ภูมิทัศน์สื่อไทย 2564-2565

หากจะพูดถึงหนึ่งในโซเชียลมีเดียที่สร้างกระแสมากที่สุดในช่วงต้นปี 2564 คงหนีไม่พ้นคลับเฮาส์ (Clubhouse) แอปพลิเคชันโซเชียลมีเดีย ที่เน้นการพูดคุยกันด้วยเสียงเป็นหลัก ซึ่งกระแสนิยมคลับเฮาส์ในช่วงแรกทำให้โลกออนไลน์ต่างจับตาว่า คลับเฮาส์จะกลายมาเป็นสื่อที่ได้รับความนิยมในไทยหรือไม่ หลังจากที่คลับเฮาส์ได้เข้ามาเปิดพื้นที่และโอกาสให้มีการพูดคุยและเปลี่ยนความคิดเห็นกับเหล่าคนดัง เซเลบริตี้ กูรู นักการเมือง ผู้บริหารระดับสูง ส่งผลให้ผู้ใช้ทั่วไปได้มีโอกาสพูดคุยอย่างใกล้ชิดเสมือนหนึ่งนั่งประชุมอยู่ในห้องเดียวกันกับบุคคลที่มีชื่อเสียงหรือผู้นำทางความคิดในด้านต่าง ๆ

เมื่อเวลาผ่านไป คงจะปฎิเสธไม่ได้ว่า กระแสการใช้งานคลับเฮาส์เริ่มซาลง ยอดดาวน์โหลดและยอดการใช้งานต่างปรับตัวลดลงอย่างต่อเนื่อง

โดยยอดดาวน์โหลดคลับเฮาส์ในเดือนเมษายน 2564 ลดลงแตะ 922,000 ครั้ง หลังจากที่แตะระดับสูงสุดเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2564 ที่ 9.6 ล้านครั้ง และมีแนวโน้มว่าจะลดลงอย่างต่อเนื่อง คลับเฮาส์เองจึงพยายามเร่งพัฒนาระบบเพื่อที่จะเข้าถึงผู้ใช้งานหลากหลายกลุ่ม รวมถึงเพิ่มฟีเจอร์ใหม่ที่ตอบโจทย์กลุ่มผู้ใช้เดิม

พัฒนาฟีเจอร์ขยายฐานผู้ใช้

ในช่วงแรกที่ได้รับความนิยมนั้น คลับเฮาส์ยังเป็นเพียงแอปพลิเคชันเวอร์ชั่นทดลองหรือ Beta ซึ่งยังไม่เปิดให้ใช้งานอย่างเต็มรูปแบบ และรองรับเฉพาะระบบปฏิบัติการ iOS เท่านั้น การใช้งานจึงอยู่ในวงจำกัด จนกระทั่งกลางเดือนพฤษภาคม 2564 คลับเฮาส์ประกาศเปิดตัวใช้งานแอปพลิเคชันบนระบบ Android ทั่วโลก โดยเริ่มเปิดใช้งานในประเทศญี่ปุ่น บราซิล และรัสเซียก่อนในวันที่ 18 พฤษภาคม 2564 แล้วตามด้วยไนจีเรีย อินเดีย และประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกเมื่อวันที่ 21 พฤษภาคม 2564

จนกระทั่งในเดือนกรกฎาคม 2564 คลับเฮาส์ได้ประกาศออกจากสถานะการทดสอบ Beta ซึ่งทำให้การเข้าถึงแอปพลิเคชันง่ายขึ้นกว่าเดิม ผู้ใช้สามารถเข้าใช้โดยไม่ต้องผ่านระบบการเชิญอีกต่อไป เพราะก่อนหน้านี้ ผู้ใช้งานต้องได้รับคำเชิญจากผู้ที่เป็นสมาชิกเดิมเท่านั้น

แม้ว่าคลับเฮาส์จะสามารถเข้าถึงกลุ่มผู้ใช้ในวงกว้างได้แล้ว แต่คลับเฮาส์ก็ยังคงเดินหน้าพัฒนาฟีเจอร์ใหม่ ๆออกมาอย่างต่อเนื่อง เมื่อต้นเดือนตุลาคม 2564 คลับเฮาส์ประกาศเปิดตัวฟีเจอร์ใหม่ ได้แก่ Replays หรือ ระบบบันทึกการสนทนา ซึ่งจะทำให้ผู้ใช้สามารถบันทึกการสนทนาเพื่อรับฟังย้อนหลังได้ แต่การบันทึกการสนทนานั้น ผู้ดูแลห้องจะทำหน้าที่เป็นผู้บันทึก และห้องสนทนาดังกล่าวจะต้องมีสถานะเป็นสาธารณะเท่านั้น

นอกจากระบบบันทึกการสนทนาแล้ว คลับเฮาส์ยังเพิ่มฟีเจอร์ Clips หรือ เครื่องมือตัดคลิปเสียงขนาดสั้น ซึ่งจะทำให้ผู้ใช้งานสามารถบันทึกและแชร์คลิปเสียงที่มีความยาวไม่เกิน 30 วินาที ออกไปยังโซเชียลมีเดียแพลตฟอร์มอื่นได้ การเพิ่มฟีเจอร์ดังกล่าวเป็นเพราะคลับเฮาส์มุ่งดึงผู้ที่สนใจเข้ามาฟังการสนทนาส่วนที่เหลือ แต่ฟีเจอร์นี้จะสามารถใช้งานได้ก็ต่อเมื่อผู้ดูแลห้องเปิดใช้งานฟีเจอร์ Clips ซึ่งแสดงเป็นสัญลักษณ์รูปกรรไกร ✄ เท่านั้น ขณะเดียวกัน คลับเฮาส์ยังได้พัฒนาฟีเจอร์ Universal Search หรือ ระบบค้นหา ที่ช่วยให้ผู้ใช้สามารถหาห้องสนทนาทั้งแบบเรียลไทม์และตามกำหนดเวลาให้ตรงกับความสนใจของผู้ใช้ได้ละเอียดและลึกขึ้น ส่วนฟีเจอร์สุดท้าย ได้แก่ Spatial audio หรือ ระบบเสียงตามตำแหน่ง ซึ่งจะช่วยผู้ใช้ได้รับฟังเสียงที่มีความสมจริงและมีมิติมากยิ่งขึ้น เหมือนกับผู้ใช้เข้าไปอยู่ในบทสนทนานั้นจริงๆ

การพัฒนาระบบและฟีเจอร์อย่างต่อเนื่องของคลับเฮาส์ไม่เพียงแต่ตอบโจทย์กลุ่มผู้ใช้เดิมเท่านั้น แต่หากยังต้องการขยายฐานกลุ่มผู้ใช้ใหม่ ท่ามกลางฟีเจอร์ใหม่ ๆ ของแพลตฟอร์มคู่แข่งที่เกิดขึ้นมากมายทั้ง Live Audio Rooms ของเฟซบุ๊ก หรือ Space ของทวิตเตอร์

ห้องสนทนา เสน่ห์ของคลับเฮาส์

เสน่ห์ที่สำคัญอย่างหนึ่งตั้งแต่แรกของคลับเฮาส์ คือ รูปแบบของห้องสนทนา ที่มีลักษณะเกิดขึ้นเพียงชั่วคราวเท่านั้น ผู้ฟังต้องเข้าฟังแบบเรียลไทม์ ดังนั้น หากการสนทนาจบลง ห้องสนทนานั้นก็จะปิดตัวลงตาม ผู้ใช้จะไม่สามารถฟังเนื้อหาย้อนหลังได้

ห้องสนทนาบนคลับเฮาส์ยังมีหัวข้อและประเด็นที่หลากหลาย ผู้ใช้สามารถสร้างห้องขึ้นตามความสนใจที่ต้องการจุพูดคุยกัน ตั้งแต่การเมือง การเงิน การศึกษา ความบันเทิง และอีกมากมาย ในที่นี้ ขอยกตัวอย่างของห้องสนทนาที่น่าสนใจมา 9 ห้อง เพื่อชี้ให้เห็นถึงรูปแบบการใช้งานคลับเฮาส์ขององค์กรหรือสื่อต่าง ๆ

1) Skills ที่ตลาดต้องการในยุคดิจิทัล โดยสภาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งประเทศไทย

ห้องนี้เปิดพื้นที่ให้ผู้ที่สนใจเข้าฟังเกี่ยวกับเรื่องทักษะและอาชีพที่มีความต้องการสูงในอนาคต เพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการประกอบอาชีพและสายงานที่ตรงกับความต้องการของตลาดแรงงานในยุคดิจิทัล จากผู้เชี่ยวชาญของสภาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมแห่งประเทศไทย

2) The Secret Sauce ทำการตลาดบน Clubhouse อย่างไรให้ปัง

ห้องนี้เหมาะสำหรับผู้ที่อยากฟังเคล็ดลับและแนวคิดการทำการตลาดบนแพลตฟอร์ม หรือวิธีการโฆษณาตรงกลุ่มเป้าหมายจากนักการตลาดโดยตรง และผู้บริหารอย่างคุณเคน-นครินทร์ วนกิจไพบูลย์ บรรณาธิการบริหาร THE STANDARD

3) ค้นหาตัวเองอย่างไร ? ให้ได้เป็น Champion

ห้องนี้เหมาะสำหรับผู้ฟังที่กำลังค้นหาตัวเอง เมนเทอร์จากโครงการ ChAMP หรือ Champ Chulalongkorn Alumni Mentorship Program จะมาบอกเล่าและแนะแนววิธีการค้นหาตัวเองที่ครบทุกแง่มุม ทั้งจิตวิทยา ปรัชญา และธุรกิจ

4) สัมภาษณ์อย่างไรให้ได้งานที่ Google, Facebook

ห้องนี้จัดขึ้นโดยอดีตพนักงานบริษัทเทคโนโลยียักษ์ใหญ่อย่าง Google และ Facebook ที่ต้องการแบ่งปันเทคนิคและเคล็ดลับสำหรับการเตรียมตัวสัมภาษณ์งาน ตั้งแต่ขั้นตอนการเตรียมเรซูเมไปจนถึงวันสัมภาษณ์จริง

5) หุ้นจีน ต้องดูอะไร ? พบกับ.. Clubhouse BBLAM x ลงทุนแมน

ห้องนี้เหมาะจัดขึ้นเพื่อผู้ที่สนใจการลงทุน และหุ้น โดยผู้เชี่ยวชาญด้านเศรษฐกิจและการลงทุนในตลาดจีน จากกองทุนบัวหลวง จะเป็นผู้ที่มาร่วมพูดคุยกันแบบเจาะลึก พร้อมวิเคราะห์ความท้าทายและปัจจัยเสี่ยงที่จะส่งผลต่อเศรษฐกิจและตลาดหุ้นจีน รวมถึงแนวโน้มของสงครามการค้ากับสหรัฐ

6) 101(mid)night round : อ่านอะไรดีในปีแสนสาหัสยิ่งกว่า!

ห้องนี้เปิดขึ้นมาสำหรับผู้ที่ชื่นชอบการอ่านหนังสือโดยเฉพาะ เนื้อหาภายในห้องจะพูดคุยถึงภาพรวมของวงการหนังสือ รวมถึงแชร์หนังสือที่น่าอ่านในรอบปี จากบรรณาธิการบริหารสำนักพิมพ์หนังสือชื่อดังต่าง ๆ

7) Netflix-WeTV-VIU: ชวนคุยคอหนัง/ซีรีส์เรื่องโปรด

ห้องนี้เปิดขึ้นมาสำหรับคอหนังหรือซีรีส์ที่ต้องการพูดคุยเกี่ยวกับประเด็นในภาพยนตร์ หรือกำลังมองหาภาพยนตร์ดู ผู้ฟังแต่ละท่านจะสามารถกดปุ่มยกมือเพื่อขึ้นมาผลัดเปลี่ยนกันแนะนำภาพยนตร์เรื่องโปรด หรือวิจารณ์ภาพยนตร์กันอย่างเสรี

8) สวดมนต์ทำวัตรเช้า สวดธรรมจักร นั่งสมาธิ แผ่เมตตา

ห้องนี้จัดขึ้นโดยมุ่งไปที่กลุ่มผู้ที่ชอบเข้าวัดทำบุญเป็นชีวิตจิตใจ ผู้ฟังสามารถเข้าร่วมกิจกรรมสวดมนต์ ฟังธรรมเทศนา นั่งสมาธิและสนทนาธรรมกับพระอาจารย์สายชล ธัมมาวุโธ ผู้นำสอนนั่งสมาธิจากวังน้ำเขียว ซึ่งทำหน้าที่เป็นผู้ดูแลห้องนี้

9) เราจะแกล้งเสียงหล่อแถมอยู่ในตระกูลคนจีน

ห้องนี้เกิดขึ้นเพราะอยากทำให้ผู้ฟังคลายเครียด เพราะผู้ฟังในห้องจะผลัดกันขึ้นมาสวมบทบาทพร้อมทำเสียงตามแบบฉบับหนังจีนยุคเก่า ซึ่งห้องสนทนาที่มีลักษณะแสดงบทบาทสมมุติ (Roleplay) นี้ จะพบเห็นอยู่บ่อยครั้งเช่นกัน

ห้องสนทนาที่ยกตัวอย่างมานี้สะท้อนให้เห็นถึงความสนใจที่หลากหลายของกลุ่มผู้ใช้ ที่ครอบคลุมหลายประเด็น ตั้งแต่การศึกษา บันเทิง การพัฒนาตนเอง และอีกมากมาย คล้ายคลึงกับการสัมมนาที่ผู้ฟังสามารถเข้าไปเก็บเกี่ยวความรู้และเปิดประสบการณ์ใหม่ ซึ่งถือว่าเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง

บัญชีคลับเฮาส์ที่มียอดผู้ติดตามสูงสุดในไทย

ยอดผู้ติดตามถือเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่บ่งบอกถึงความสนใจของผู้ใช้บนคลับเฮาส์ จากการเก็บข้อมูล ณ วันที่ 17 ตุลาคม 2564 จากเว็บไซต์ ClubHub.site ซึ่งเป็นเว็บไซต์ที่รวบรวมข้อมูลและสถิติต่าง ๆ ในคลับเฮาส์ พบว่า บัญชี 10 อันดับแรกของคลับเฮาส์ในไทยประกอบด้วยบัญชีของนักการเมือง พิธีกร และนักร้อง

สำหรับบัญชีคลับเฮาส์ 5 อันดับแรก ได้แก่ คุณธนาธร จึงรุ่งเรืองกิจ, คุณทักษิณ ชินวัตร, คุณปวิน ชัชวาลพงศ์พันธ์ และคุณปิยบุตร แสงกนกกุล ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับเรื่องการเมืองและสังคม จะเห็นได้ว่า ยอดผู้ติดตามดังกล่าวสอดคล้องกับความสนใจของกลุ่มผู้ใช้งานหลักที่นิยมใช้คลับเฮาส์เพื่อพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเกี่ยวกับสถานการณ์บ้านเมือง

ขณะที่ 5 ลำดับต่อมา ได้แก่ คุณกรรชัย กำเนิดพลอย, คุณวิญญู วงศ์สุรวัฒน์ และคุณคชาภา ตันเจริญ รวมถึง คุณนครินทร์ วนกิจไพบูลย์ พิธีกรและผู้บริหารชื่อดังที่มักจะมาเปิดห้องเพื่อพูดคุยในประเด็นที่กำลังเป็นกระแสในสังคม

คลับเฮาส์กับบทบาทเครื่องมือสื่อสารการตลาดยุคใหม่

กระแสความนิยมในช่วงแรกและฐานผู้ใช้งานที่ยังคงมีอยู่ทำให้คลับเฮาส์กลายเป็นอีกหนึ่งช่องทางที่แบรนด์และธุรกิจต่าง ๆ หันมาให้ความสนใจ รวมถึงใช้เป็นช่องทางการสื่อสารเพื่อนำเสนอสินค้าหรือบริการทั้งทางตรงหรือทางอ้อมแก่กลุ่มเป้าหมายที่แบรนด์ต้องการ หรือเข้าถึงกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่เป็นผู้ใช้ส่วนใหญ่ของแพลตฟอร์ม เพื่อสร้างการรับรู้ (Awareness) และการปฏิสัมพันธ์ (Engagement) ระหว่างแบรนด์กับกลุ่มเป้าหมาย

ที่ผ่านมา ธนาคารหลายแห่งได้เพิ่มช่องทางการสื่อสารผ่านทางคลับเฮาส์ เพราะประเด็นด้านการเงินและการลงทุนได้รับความนิยมอย่างมากหลังจากที่ผู้คนต้องเผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่แน่นอนอันเนื่องมาจากโควิด-19 เช่นเดียวกับธนาคารกรุงศรี ซึ่งเข้ามาทำการตลาดในคลับเฮาส์อย่างต่อเนื่อง ผ่านการเปิดห้องสนทนา และเชิญผู้เชี่ยวชาญมาร่วมพูดคุยและให้ความรู้แก่ผู้ที่สนใจ เช่น เมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2564 ธนาคารกรุงศรีได้เปิดห้องสนทนาที่มีชื่อว่า “Cryptocurrency กระแสหรือไปต่อ Powered by Krungsri Simple” เพื่อชวนนักลงทุนและผู้ที่สนใจมาพูดุคยเกี่ยวกับกระแสกุลเงินดิจิทัล และเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม 2564 ธนาคารกรุงศรีก็ได้เปิดห้องกิจกรรมพูดคุยอีกครั้ง ในหัวข้อ “จีนกวาดบ้านกระทบตลาดหุ้น นี่คือโอกาส หรือ ความเสี่ยง ในหุ้นจีน”

นอกจากเจาะตลาดกลุ่มนักลงทุน ธนาคารกรุงศรียังอาศัยแพลตฟอร์มอย่างคลับเฮาส์เจาะกลุ่มผู้ใช้กลุ่ม LGBTQ+ พร้อมดึงคนดังในวงการบันเทิงและโซเชียลมีเดียอย่างดีเจเอกกี้ เจนนี่ ปาหนัน และเอแคลร์ จือปาก มาร่วมเสวนาในหัวข้อ “มีคู่ว่ายากแล้ว เรื่องเงินทองยากไปอีก” เพื่อมอบสาระความรู้ด้านการเงินและการวางแผนชีวิต นำเสนอแนวทางออมเงิน และทางเลือกด้านการลงทุนที่หลากหลายเหมาะกับไลฟ์สไตล์ที่แตกต่าง

ขณะเดียวกัน LINE ประเทศไทยก็เลือกใช้คลับเฮาส์เปิดตัว LINE Certified Coach กูรูการทำธุรกิจบน LINE เพื่อหวังเข้าถึงกลุ่มเป้าหมายโดยตรง นักการตลาด ผู้ประกอบการ SME จะสามารถพูดคุยกับเหล่าโค้ชผู้เชี่ยวชาญได้อย่างใกล้ชิดและหลากหลายมากกว่าเดิม สอดคล้องกับที่นางสาวสกุลรัตน์ ตันยงศิริ ผู้อำนวยการธุรกิจ SME, LINE ประเทศไทย เปิดเผยถึงสาเหตุการใช้คลับเฮาส์เป็นช่องทางการสื่อสารว่า

Clubhouse เป็นแพลตฟอร์มโซเชียลมีเดียใหม่ ซึ่งกำลังได้รับความนิยมโดยเฉพาะในหมู่ผู้ประกอบการ นักการตลาดไทยในขณะนี้ ประกอบกับในช่วงนี้ LINE ได้มีการเปิดตัว LINE Certified Coach ประจำปี 2564 ผู้ซึ่งจะทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยมืออาชีพให้กับผู้ประกอบการ SME ในการใช้งานแพลตฟอร์ม LINE เพื่อธุรกิจ จึงเป็นโอกาสอันดีที่ LINE ได้ลองใช้ Clubhouse เป็นพื้นที่เปิดกว้างในการจัดอีเวนท์เปิดตัว

Clubhub เครื่องมือวัดผลของคลับเฮาส์

เนื่องด้วยความใหม่ของคลับเฮาส์เองที่ได้มีการใช้งานไม่นาน ทำให้ยังไม่มีฟีเจอร์จัดเก็บหรือวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกสำหรับนักการตลาดโดยตรง แต่เว็บไซต์ ClubHub.site ซึ่งพัฒนาขึ้นโดย Tor Kazaryan Brisstor นักพัฒนาซอฟต์แวร์ชาวรัสเซีย สามารถปิดช่องโหว่และตอบโจทย์แก่นักการตลาดที่ต้องการเก็บข้อมูล สถิติ ตลอดจนภาพรวมของห้องหรือกิจกรรมที่เกิดขึ้น

เว็บไซต์ clubhub ประกอบด้วยข้อมูลทั้งหมด 5 องค์ประกอบ ได้แก่

Rooms ห้องที่กำลังเกิดขึ้นในเวลานั้น
Events กิจกรรมของห้องที่จะเกิดขึ้นในอนาคต โดยเรียงไปตามวันและเวลาที่ตั้งไว้
Users หรืออันดับบัญชีที่มียอดผู้ติดตามสูงสุด 300 อันดับแรกของโลก
Top Rooms หรือ อันดับห้องสนทนายอดนิยมในวันก่อนหน้า และ
Clubs คลับที่มียอดผู้ติดตามสูงสุด 100 อันดับแรก

อ้างอิง

บล็อกนัน. 2564. Clubhouse ยอดดาวน์โหลดวูบ จาก 9.6 ล้านครั้งในเดือนกุมภาพันธ์ เหลือราว 9 แสนครั้งในเดือนเมษายน. [ออนไลน์]. จาก https://www.blognone.com/node/122490
ไทยรัฐ. 2564. Clubhouse เวอร์ชัน Android เปิดตัวทั่วโลก วันศุกร์นี้. [ออนไลน์]. จาก https://www.thairath.co.th/news/tech/technology/2094242
ไทยรัฐ. 2564. Clubhouse ออกจากสถานะเบตาแล้ว ยกเลิกระบบเชิญชวน. [ออนไลน์]. จาก https://www.thairath.co.th/news/tech/2147142
ไทยรัฐ. 2564. Clubhouse เพิ่มฟีเจอร์บันทึกการสนทนาและการค้นหาแล้ว [ออนไลน์]. จาก https://www.thairath.co.th/news/tech/2147142
เฟซบุ๊ก. 2564. หลวงพี่ยังต้องปรับตามกาลเวลา เปิดห้อง Clubhouse ทำวัตรเช้า เอาใจสายบุญ. [ออนไลน์]. จาก https://web.facebook.com/1721204071527135/photos/a.1721246778189531/2795231780791020/
คลับฮับส์. 2564. Top 300. [ออนไลน์]. https://clubhub.site/users/top
กรุงศรี. 2564. กรุงศรี ดึงกูรูร่วมสนทนา Clubhouse วิเคราะห์ตลาดเงินดิจิทัล ฟันธง Cryptocurrency เป็น “กระแส” ทรงพลังที่ต้อง “รู้ลึกรู้รอบ” ก่อนจะ “ไปต่อ”. [ออนไลน์]. จาก https://www.krungsri.com/th/newsandactivities/krungsri-banking-news/krungsri-clubhouse-cryptocurrency
กรุงศรี. 2564. กรุงศรี ชวนระดมสมอง คลายวิตก “จีนกวาดบ้านกระทบตลาดหุ้น” ใช้สื่อ Clubhouse ถกประเด็น “โอกาสหรือความเสี่ยงในหุ้นจีน”. [ออนไลน์]. จาก https://www.krungsri.com/th/newsandactivities/krungsri-banking-news/krungsri-simple-clubhouse-china-stock
กรุงศรี. 2564. กรุงศรี ชวน 3 คนดัง เอกกี้-เจนนี่-เอแคลร์ เปิดพื้นที่ Clubhouse ชี้ช่องบริหารเงินโดนใจ ไขทุกข้อสงสัยชาว LGBTQ+. [ออนไลน์]. จาก https://www.krungsri.com/th/newsandactivities/krungsri-banking-news/krungsri-clubhouse-LGBTQ
อาร์วายทีไนน์. 2564. LINE ตอกย้ำความเป็นผู้นำใช้เทคโนโลยีเพื่อชีวิตดิจิทัล ประเดิมใช้ Clubhouse เปิดตัว LINE Certified Coach จัดห้องพูดคุย ต่อยอดความรู้สู่ผู้ประกอบการไทย. [ออนไลน์]. จาก https://www.bangkokbiznews.com/tech/923471
https://www.bangkokbiznews.com/tech/923471
แอด แอดดิคท์. 2564. ทำความรู้จัก ClubHub เว็บไซต์ส่องสถิติของ Clubhouse ที่นักการตลาดหลายคนรอคอย. [ออนไลน์]. จาก https://adaddictth.com/knowledge/ClubHub-Clubhouse-Analytic