ดิจิทัลทีวี

การขอคืนใบอนุญาตดังกล่าว ทำให้จำนวนช่องทีวีดิจิทัลทั้งหมดเหลืออยู่ 15 ช่อง จากที่เปิดประมูลใบอนุญาต 24 ช่อง แต่ว่าช่อง LOCA และ THV ของ “นางพันธุ์ทิพา ศกุณต์ไชย” ประธานกรรมการบริหาร บริษัท ไทยทีวีพูล จำกัด และ บริษัท ไทยทีวี จำกัด หรือที่รู้จักกันในชื่อ เจ๊ติ๋ม ทีวีพูล จำนวน 2 ช่อง ได้ยุติการดำเนินการไปก่อนหน้านี้

จากนั้นในวันที่ 11 กรกฎาคม 2562 กสทช.ก็ได้สรุปยอดจ่ายเงินชดเชยทีวีดิจิทัลทั้ง 7 ช่องที่ยื่นขอคืนช่อง โดยจะได้ค่าชดเชยจากการคืนใบอนุญาต รวมกับค่าเช่าโครงข่ายภาคพื้นดิน ประกอบกับค่าใบอนุญาตงวดที่ 5-6 ที่จะยกเว้นให้ผู้รับอนุญาตจ่ายค่าชดเชยสุทธิ 2.933 พันล้านบาท ดังนี้

• บริษัท สปริง 26 จำกัด (หมายเลขช่อง 26 หรือช่อง NOW เดิม) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 15 ส.ค. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 675,764,580.43 บาท
• บริษัท สปริงนิวส์ เทเลวิชั่น จำกัด (หมายเลขช่อง 19 หรือช่อง Spring News) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 15 ส.ค. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 500,951,978.91 บาท
• บริษัท ไบรท์ ทีวี จำกัด (หมายเลขช่อง 20) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 15 ส.ค. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 371,983,430.95 บาท
• บริษัท วอยซ์ ทีวี จำกัด (หมายเลขช่อง 21) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 31 ส.ค. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 378,054,170.42 บาท
• บมจ.อสมท (MCOT) (หมายเลขช่อง 14 หรือช่อง MCOT Family) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 15 ก.ย. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 163,298,367.32 บาท
• บริษัท บีอีซี มัลติมีเดีย จำกัด (หมายเลขช่อง 28 หรือ ช่อง 3SD) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 30 ก.ย. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 680,083,695.45 บาท
• บริษัท บีอีซี มัลติมีเดีย จำกัด (หมายเลขช่อง 13 หรือ ช่อง 3 Family) ออกอากาศวันสุดท้ายในวันที่ 30 ก.ย. 2562 ค่าชดเชยสุทธิจำนวน 162,543,837.27 บาท

ทั้งนี้ ทั้ง 7 ช่อง สามารถขอรับเงินค่าชดเชยดังกล่าวกับทางสำนักงานกสทช. ได้ในวันหลังจากยุติการออกอากาศแล้ว¹

การที่ทั้ง 7 ช่องขอคืนใบอนุญาตให้บริการทีวิดิจิทัลกับกสทช.นั้น สะท้อนให้เห็นถึงประเด็นการบริหารจัดการธุรกิจทีวีดิจิทัลและนโยบายที่ไม่ได้เป็นไปตามที่ได้คาดการณ์ไว้ของกสทช. เริ่มตั้งแต่การเปิดประมูลช่อง ซึ่งคุณสุภิญญา กลางณรงค์ ประธานคณะทำงานคุ้มครองผู้บริโภคสื่อ สภาการหนังสือพิมพ์แห่งชาติ และอดีต กสทช. เปิดเผยว่า ในทีแรกตั้งใจจะเปิดประมูลช่องน้อยกว่า 24 ช่อง และตั้งใจจะให้ผู้ประกอบการแต่ละรายประมูลได้แค่รายละช่องเท่านั้น แต่เป็นทางของกลุ่มผู้ประกอบการเองที่ต้องการจะประมูลมากกว่า 1 ช่อง ซึ่งก็เป็นความผิดพลาดในการประเมินแนวโน้มธุรกิจของเอกชนด้วย²

อย่างไรก็ตาม ทางกสทช.ก็ทำผิดพลาดในการกำหนดเงื่อนไขและการกำกับดูแลหลังการประมูลเช่นกัน ทั้งการแจกคูปองส่วนลดกล่องรับสัญญาณทีวีดิจิทัลล่าช้า รวมถึงความผิดพลาดในการกำกับดูแล MUX ทั้งในแง่ของการกำกับคุณภาพและการปูพรมขยายโครงข่ายให้ครอบคลุม

ในส่วนของมุมมองจากผู้ประกอบการที่ตัดสินใจคืนใบอนุญาตประกอบกิจการทีวีดิจิทัลนั้น คุณฉัตรชัย เทียมทอง เลขานุการคณะกรรมการ บมจ. บีอีซี เวิลด์ ระบุถึงเหตุผลว่า ทางบริษัทตัดสินใจคืนช่อง 3SD และ 3 Family เนื่องจากพิจารณาแล้วว่าอุตสาหกรรมโฆษณาทางทีวีเปลี่ยนแปลงไปจากเมื่อครั้งที่ตัดสินใจเข้าร่วมประมูลค่อนข่างมาก ทำให้มูลค่าโฆษณาทางทีวีไม่โตตามที่ประเมิน

นอกจากนี้ ยังมีการมาถึงของเทคโนโลยี 3G 4G และ 5G ที่จะมาถึงในอนาคต รวมถึงแพลตฟอร์ม OTT ต่าง ๆ ที่เพิ่มขึ้นมาชิงเวลาของผู้ชมไป เป็นผลให้เรตติ้งของทีวีดิจิทัลต่ำแม้รายการจะได้รับความนิยมก็ตาม ทำให้ทีวีดิจิทัลที่พึ่งพารายได้จากโฆษณาเป็นหลักได้รับผลกระทบอย่างรุนแรงนำมาซึ่งการขาดทุนและต้องยุติการทำทีวีดิจิทัลไปในที่สุด

---

เม็ดเงินโฆษณา

เมื่อพิจารณาจากตัวเลขเม็ดเงินโฆษณา³ ทีวีดิจิทัลย้อนหลังไป 6 ปี (2557 – 2562) ที่รวบรวมโดยนีลเส็นนั้น พบว่า งบโฆษณาในธุรกิจทีวีดิจิทัลมีแนวโน้มลดลง โดยรายได้ที่แสดงด้านล่างนี้เป็นรายได้ก่อนหักส่วนลดและโปรโมชันของแต่ละช่อง ซึ่งอาจมีความแตกต่างจากรายได้จริงที่แต่ละช่องรายงานต่อตลาดหลักทรัพย์และกระทรวงพาณิชย์

เมื่อพิจารณาจากงบโฆษณาตามกลุ่มช่องทีวีดิจิทัลในปี 2562 และ 2561 แล้ว จะเห็นได้ว่า กลุ่มช่อง HD หรือ ประเภทช่องทั่วไปความคมชัดสูงซึ่งได้แก่ ช่อง 3HD, 7HD, MCOTHD, Amarin34HD, PPTVHD, ONE31, ไทยรัฐทีวี32 เป็นกลุ่มช่องที่ได้รับงบโฆษณาเป็นอันดับ 1 ทั้ง 2 ปี เนื่องจากนำเสนอรายการข่าวและวาไรตี้

ในขณะที่กลุ่มช่อง SD หรือประเภทช่องทั่วไปความคมชัดปกติได้รับงบโฆษณารองลงมาเป็นอันดับ 2 ส่วนอันดับ 3 คือกลุ่มช่องสาธารณะ อันดับที่ 4 กลุ่มช่องข่าวสาระ อันดับที่ 5 คือกลุ่มช่องเด็ก เยาวชน และครอบครัว

---

ผลกระทบจากการคืนช่อง กระทบพนักงานในอุตสาหกรรมทีวีดิจิทัลอย่างหนัก

หนึ่งในผลพวงที่เกิดขึ้นหลังจากการยื่นขอคืนใบอนุญาตให้บริการทีวีดิจิทัล คือ การปลดพนักงานครั้งใหญ่ของผู้ประกอบการทีวีดิจิทัลช่องต่าง ๆ โดยอนุกรรมการเยียวยาของ กสทช. มีมติว่าช่องทีวีดิจิทัลที่คืนใบอนุญาตต้องเยียวยาพนักงานมากกว่าที่กฎหมายกำหนด

โดยทั้ง 7 ช่องทีวีดิจิทัลต่างก็มีวิธีการเยียวยาพนักงานในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การเปิดเกษียณก่อนเวลา ลาออกโดยสมัครใจ และการเพิ่มเงินชดเชยให้อีก 1 เดือนตามมติของกสทช.

ทั้งนี้ กสทช.ได้ประเมินไว้ว่า ทีวีดิจิทัลแต่ละช่องจะมีพนักงานประมาณช่องละ 200 คน ซึ่งจะทำให้มีพนักงานที่ถูกเลิกจ้างราว ๆ 2,000 คน ซึ่งเมื่อรวมกับพนักงานส่วนเอาต์ซอร์สแล้วและคิดรวมพนักงานที่ได้รับผลกระทบจากการถูกเลิกจ้างของช่อง LOCA และ THV ของ “นางพันธุ์ทิพา ศกุณต์ไชย” ประธานกรรมการบริหาร บริษัท ไทยทีวีพูล จำกัด และ บริษัท ไทยทีวี จำกัด หรือที่รู้จักกันในชื่อ เจ๊ติ๋ม ทีวีพูล จำนวน 2 ช่อง ที่ยุติการดำเนินการไปก่อนหน้ํานี้ พบว่า มีพนักงานที่ได้รับผลกระทบจากการเลิกจ้างโดยตรง 3,472 คน⁵

จากการที่กสทช.ได้จ่ายเงินชดเชยให้กับทีวีดิจิทัลทั้ง 7 ช่องที่ขอคืนใบอนุญาตรวมทั้งสิ้น 2.933 พันล้านบาท โดยในจำนวนนี้ผู้ประกอบการจะนำไปจ่ายเป็นเงินเยียวยาเลิกจ้างพนักงานรวม 1.4 พันล้านบาท อย่างไรก็ตาม การเยียวยาดังกล่าวนั้นครอบคลุมถึงแค่พนักงานประจำของแต่ละช่องเท่านั้น พนักงานเอาต์ซอร์สนั้นจะไม่ได้รับการเยียวยาใด ๆ ซึ่งกสทช.จะหาวิธีการแก้ไขต่อไป

ขณะเดียวกัน ช่องที่ยังคงประกอบกิจการทีวีดิจิทัลตามเดิม ก็ได้มีการปรับโครงสร้างบริษัทและพยายามลดต้นทุนลง โดยในบางช่องนั้นแม้จะไม่ได้ปิดตัว แต่ก็ได้มีการปรับลดพนักงานลง เช่น ช่องจีเอ็มเอ็ม 25 ซึ่งได้ปรับลดพนักงานฝ่ายข่าวเนื่องจากเตรียมปรับผังรายการลดข่าวเพิ่มสาระความรู้อื่น ๆ แทน รวมถึงทางบริษัทเวิร์คพอยท์ที่ประกาศไม่รับพนักงานใหม่เพิ่มเติมเว้นแต่จะมีพนักงานเก่าลาออก⁶

---

กสทช.เตรียมจัดทำวิธีสำรวจความนิยมช่องรายการโทรทัศน์ (เรตติ้ง) แบบใหม่

อย่างไรก็ตาม กสทช.ก็ไม่ได้นิ่งนอนใจกับปัญหาที่ผู้ประกอบการทีวีดิจิทัลต้องเผชิญ และได้พิจารณาจัดทำวิธีการสำรวจความนิยมช่องรายการโทรทัศน์ (เรตติ้ง) แบบใหม่ เพื่อทำเรตติ้งให้ถูกต้องและสนับสนุนให้อุตสาหกรรมทีวีอยู่รอดได้ เนื่องจากสาเหตุหลักที่ทีวีดิจิทัลต่างขอคืนในอนุญาตนั้นเป็นเพราะรายได้ที่ไม่สามารถทำได้ตามเป้า เพราะลูกค้าไม่ซื้อโฆษณาเพราะเรตติ้งไม่ดี

เนื่องจากพฤติกรรมการรับชมรายการของผู้บริโภคเปลี่ยนแปลงไป มีการรับชมผ่านช่องทางออนไลน์มากกว่าเดิม ทำให้การวัดเรตติ้งรายการจากโทรทัศน์เพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพออีกต่อไป กสทช.จึงตัดสินใจจัดประชุมรับฟังแนวทางและวิธีการสำรวจเรตติ้ง โดยเชิญผู้เกี่ยวข้องเข้าร่วมพูดคุยเพื่อหาทางออก โดยกสทช.ได้ตั้งงบประมาณไว้ที่ 431 ล้านบาทให้กับ “องค์กรกลาง” ที่สมาชิกทีวีดิจิทัลเป็นผู้เลือกเพื่อให้นำเงินก้อนดังกล่าวไปจัดทำระบบการวัดเรตติ้ง หรือองค์กรกลางจะไปจ้างบริษัทใด ๆ ทำก็สามารถทำได้

อย่างไรก็ดี การที่กสทช.กำหนดเงื่อนไขขององค์กรกลางว่า “องค์กรกลาง” เป็นนิติบุคคล มาจากการรวมกลุ่มของทีวีดิจิทัลจำนวนไม่น้อยกว่า 1 ใน 3 ของผู้ได้รับใบอนุญาต และเป็นองค์กรกลางที่จดทะเบียนมาไม่น้อยกว่า 3 ปี⁷ ทำให้ช่อง 7 ได้ไปยื่นฟ้องต่อศาลปกครองว่าการกำหนดว่าต้องจดทะเบียนมาไม่น้อยกว่า 3 ปีนั้นเป็นการ “ล็อกสเปค” เนื่องจากจะมีเพียงสมาคมผู้ประกอบการทีวีดิจิทัลเท่านั้นที่มีคุณสมบัติตามข้อกำหนด ซึ่งหลังจากยื่นฟ้องได้ไม่นาน นายฐากร ตัณฑสิทธิ์ เลขาธิการคณะกรรมการกิจการกระจายเสียงก็ประกาศยกเลิกคุณสมบัติดังกล่าว พร้อมเปิดกว้างให้ทุกองค์กรกลาง ที่รวมตัวสมาชิกทีวีดิจิทัล มายื่นเสนอของบจัดทำเรตติ้งได้ทุกองค์กร

ทางด้านวิธีการจัดทำเรตติ้งแบบใหม่นั้น ในเบื้องต้นมีผู้ส่งข้อเสนอขอทำวิธีการจัดเรตติ้ง ได้แก่ “พีเอสไอ” นีลเส็น และสมาคมวิจัยเพื่อพัฒนาสื่อ (ประเทศไทย) หรือ MRDA โดยต่างชูจุดเด่นต่างกันไป ดังนี้

PSI ชูจุดเด่นว่า PSI สามารถวัดเรตติ้งได้แบบเรียลไทม์ โดยใช้ระบบวัดเรตติ้งทีวีดาวเทียมใหม่ ด้วยกล่อง S3 Hybrid ที่มีซอฟต์แวร์วัดจำนวนผู้ชมทั้งหน้าจอทีวีคู่กับการรับชมผ่านช่องทางออนไลน์ทั้ง ไอพีทีวี ยูทูบ สามารถรายงานผลได้แบบ “เรียลไทม์” ปัจจุบันมีฐานข้อมูลจากกล่อง PSI 1.35 แสนกล่อง ที่กระจายอยู่ทั่วประเทศ⁸ และใช้เงินต่ำกว่า 431 ล้านบาท⁹

ทางด้านนีลเส็น เจ้าของสัมปทานการวัดเรตติ้งรายเดิม ซึ่งทีวีช่องต่าง ๆ ได้ใช้ข้อมูลของนีลเส็นมาเป็นเวลานานถึง 30 ปีแล้ว ได้ชูจุดเด่นว่า จะให้ช่องทีวีดิจิทัลใช้ข้อมูลเรตติ้งได้ฟรีโดยไม่มีค่าใช้จ่ายเป็นเวลา 5 ปี พร้อมทั้งเสริมว่านีลเส็นได้พัฒนาวิธีวัดเรตติ้งอย่างต่อเนื่องรวมทั้งการวัดเรตติ้งเนื้อหาโฆษณา ซึ่งเป็นการปรับระบบไปตามพฤติกรรมการรับชมชองผู้ชม และสามารถทำได้ในงบ 431 ล้านบาท

และสุดท้าย MRDA ที่มาพร้อมพันธมิตร 5 รายระดับโลก คือ กันตาร์, อินเทจ กรุ๊ป, Mediametrie ซึ่งดูแลมิเตอร์เทคโนโลยี, Markdata ดูแลซอฟต์แวร์รายงานผล และ CESP องค์กรตรวจสอบ โดยจะติดตั้งอุปกรณ์วัดเรตติ้งเครื่องรับชมทีวี 4,500 ชุด จำนวน 3,000 ครัวเรือน และอุปกรณ์วัดเรตติ้งบนอุปกรณ์รับชมที่เป็นสมาร์ทดีไวซ์ ในกลุ่มตัวอย่าง 3,000 คน เพื่อรายงานข้อมูลเรตติ้งทั้งจอทีวีและดิจิทัล แพลตฟอร์มแบบคู่ขนาน โดยจะใช้เวลาติดตั้งอุปกรณ์ 12-15 เดือน และเริ่มรายงานข้อมูลเรตติ้งได้ในเดือน ม.ค. 2564 พร้อมชูจุดเด่นอีกอย่างว่า MRDA เป็นองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร ดังนั้นข้อมูลเรตติ้งที่ได้จะแบ่งให้องค์กรสาธารณะประโยชน์และสถาบันการศึกษานำไปใช้ได้

โครงการนี้ ทางกสทช.จะให้เวลา 1 ปีเพื่อเปิดให้องค์กรที่สนใจสามารถยื่นของบประมาณเพื่อนำไปจัดทำเรตติ้ง และหากครบระยะเวลา 1 ปีแล้วไม่มีองค์กรกลางใดมายื่นของบประมาณดังกล่าว กสทช.ก็จะนำงบ 431 ล้านบาทคืนให้กับรัฐบาล

---

เรตติ้ง

อย่างไรก็ตาม หลังจากที่บริษัท บีอีซี เวิลด์ คืนช่องทีวีดิจิทัลไป 2 ช่อง ทำให้บริษัทได้เงินชดเชยคืนมาจากกสทช.ถึง 842 ล้านบาท และเหลือเก็บไว้เพียงช่องเดียวคือช่อง 3HD ทางบริษัทได้ปรับกลยุทธ์ใหม่ โดยคุณอริยะ พนมยงค์ กรรมการผู้อำนวยการ บริษัท บีอีซี เวิลด์ จำกัด (มหาชน) ผู้บริหารช่อง 3 เปิดเผยว่า ช่อง 3 จะปรับรายการใหม่ โดยรายการข่าวจะเน้นการนำเสนอโดยใช้เทคโนโลยีเข้ามามากขึ้นภายใต้แนวคิด “ข่าวจริง ทันเหตุการณ์ พึ่งพาได้” นอกจากนี้ ยังดึงรายการข่าวที่เรตติ้งดีจากช่อง 3SD และ 3 Family พร้อมด้วยข่าวสั้นอย่าง Flash News ในทุกช่วงเวลา ทำให้ช่อง 3 จะมีรายการข่าวตลอดทั้งวัน¹¹

นอกจากเรื่องของรายการข่าวแล้ว คุณอริยะยังวางแผนว่า จะเติมรายการวาไรตี้และละครใหม่อีกในช่วงต้นปี 2563 เพื่อดึงเรตติ้งของช่อง 3 ให้กลับมาอยู่ในแถวหน้าอีกครั้ง

มาดูที่ช่อง Mono 29 กันบ้าง โดย Mono 29 ยังคงครองอันดับ 3 ได้อย่างเหนียวแน่นด้วยการเน้นฉายภาพยนตร์และซีรีส์ดังจากต่างประเทศ อย่างไรก็ดี ทาง Mono 29 ได้ประกาศปลดพนักงานกว่า 200 คนในฝ่ายข่าว-บันเทิง-บริการลูกค้า เมื่อวันที่ 17 มกราคม 2563 รวมถึงการแต่งตั้งคุณเบญจวรรณ สมสิน จากช่อง 3 ขึ้นเป็นบรรณาธิการบริหารฝ่ายข่าวคนใหม่¹² จากนั้นได้ออกหนังสือชี้แจงตามมาในภายหลังว่าการปลดพนักงานเป็นการปรับโครงสร้างธุรกิจและกระบวนการทำงาน หยุดธุรกิจที่ไม่ทำกำไรหรือธุรกิจที่สภาพการแข่งขันเปลี่ยนไป¹³

และสุดท้าย แชมป์เก่าอย่างช่อง 7HD ซึ่งครองเรตติ้งอันดับ 1 มาโดยตลอดตั้งแต่เริ่มต้นประกอบกิจการทีวีดิจิทัลในปี 2557¹⁴ ช่อง 7HD ยังคงตั้งเป้าครองอันดับ 1 อย่างต่อเนื่อง ด้วยการเสริมคอนเทนต์แนววาไรตี้ ทั้งละครไทย ซีรีส์ต่างประเทศ รวมถึงรายการใหม่อย่าง GUESS MY AGE รู้หน้า ไม่รู้วัย ซึ่งเป็นรายการจากฝรั่งเศส โดยไทยผลิตเป็นประเทศที่ 14 ของโลก และเป็นประเทศแรกในเอเชีย โดยมีรูปแบบการเล่นที่ง่าย เพียงแค่ทายอายุจากรูปร่างหน้าตาของปรัศนีให้ถูกต้องเท่านั้นเอง¹⁵

---

อ้างอิง